English  |  ру́сский

Σημείωση Συντακτών: Σε συνεργασία με το Κέντρο Διακονισσών Αγία Φοίβη ξεκινάμε μια σύντομη σειρά εκθέσεων σχετικά με την διακονία στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Το θέμα προέκυψε από ένα Συνέδριο στο Ίρβαϊν της Καλιφόρνιας τον Οκτώβριο του 2017. Ακολουθεί ένα διπλο άρθρο που προσφέρει δύο πολύ διαφορετικές απόψεις σχετικά με την ιστορικότητα και την εγκυρότητα της γυναικείας διακονίας.

Ο Κίνδυνος των Διακονισσών

Του Αιδες. Αρχιδιακόνου Μπράιαν Πάτρικ Μίτσελ (Brian Patrick Mitchell)

Παρά τις πολυάριθμες μελέτες που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες σχετικά με την Ορθόδοξη διακονία των γυναικών, συνεχίζουμε να γνωρίζουμε ελάχιστα για το θέμα. Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι γι’ αυτό. Ο πρώτος είναι ότι ο ρόλος των διακονισσών ήταν ανέκαθεν αρκετά περιορισμένος, άρα δεν αναφέρονται συχνά στα αρχαία κείμενα, ειδικά σε σύγκριση με τις πολυάριθμες αναφορές σε επισκόπους, ιερείς, ή διακόνους. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι όχι μόνο ο ρόλος, αλλά και η ίδια η παρουσία τους ήταν επίσης πολύ περιορισμένη. Έξω από τις μεγάλες πόλεις της Ανατολικής αυτοκρατορίας, όπως την Κωνσταντινούπολη, δεν υπήρχαν πολλές διακόνισσες. Σε πολλά μέρη δεν υπήρχαν καθόλου, και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα δεν υπήρχαν πουθενά στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

Αυτό πρέπει να τεθεί υπόψιν όταν συζητάμε τον ρόλο των διακονισσών στην Ορθόδοξη παράδοση. Ποτέ δεν υπήρξε η παράδοση των διακονισσών στην όλη Εκκλησία, αλλά υπήρξε η παράδοση της ανυπαρξίας των διακονισσών στην όλη εκκλησία, ακόμη και μετα που υπήρξαν κάποτε σε κάποια μέρη.

Το ερώτημα τώρα είναι ένα γενικό «γιατί»; Υπάρχουν δύο κύριοι λόγοι. ….

English

Έγινε γνωστό ότι το σεβάσμιο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας αποφάσισε, μετά από την απαραίτητη διαβούλευση, να αναβιώσει η αρχαία τάξη των διακονισσών, προκειμένου να αντιμετωπιστούν καλύτερα οι ποιμαντικές ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου αριθμού ιεραποστολικών ενοριών της δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου, το οποίο διακονεί ολόκληρη ήπειρο της Αφρικής.

Εμείς, οι υπογράφοντες, εν ενεργεία και ομότιμοι Ορθόδοξοι καθηγητές λειτουργικής και λειτουργικής θεολογίας σε διάφορες θεολογικές σχολές και σεμινάρια στην Ελλάδα και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, επιθυμούμε να εκφράσουμε με σεβασμό την υποστήριξή μας προς τον Μακαριότατο Πατριάρχη κ. Θεόδωρο και την περί αυτόν Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, στην προσπάθειά τους να αναβιώσει με σύγχρονη μορφή ο θεσμός των διακονισσών εντός των ορίων του Πατριαρχείου.

Η ιστορική, θεολογική, κανονική και λειτουργική εγκυρότητα του θεσμού των  διακονισσών έχει επιβεβαιωθεί επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια από Ορθόδοξους ερευνητές και θεολόγους. Παρόλο που η τάξη των διακονισσών σταδιακά παρήκμασε από τα τέλη του 15ου αιώνα, εν τούτοις επέζησε στις Αρχαίες Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες και σε ορισμένες μοναστικές κοινότητες. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία πριν από την Επανάσταση του 1917, αλλά και πρόσφατα, έχει θεωρήσει την αποκατάσταση της. Αλλά και ο Άγιος Νεκτάριος και άλλοι σύγχρονοι Έλληνες επίσκοποι έχουν χειροτονήσει διακόνισσες. Μάλιστα, η Εκκλησία της Ελλάδας δημιούργησε μια Σχολή Διακονισσών, η οποία τελικά εξελίχθηκε σε Σχολή Κοινωνικών Λειτουργών. …..

Παύλος Λαντοκούρ (Paul Ladouceur)  |  English

Η πατερική ανθρωπολογία, η θεολογία του ανθρώπινου προσώπου, και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Η αναγνώριση της στενής σχέσης μεταξύ των τριών αυτών θεμάτων είναι απαραίτητη για την έκφραση μιας σωστής Ορθόδοξης θεολογίας σχετικά με τη φύση και την κατάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης. Ειδικά ενώπιον της κοσμικότητας, της τεχνολογίας, της βίας, και των άλλων συγχρόνων προκλήσεων ενάντια στο νόημα της ανθρωπότητας.

Οι απόψεις των Πατέρων της εκκλησίας σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι «άνθρωπος» ενόψει της θεϊκής αποκάλυψης του Ιησού Χριστού ακτινοβολούν ως φάροι, φωτίζοντας τις ζοφερές σκιές στις σύγχρονες σκέψεις και βιώματα. Οι Πατέρες μελέτησαν εις βάθος την σημασία των δυο όρων, «εικόνα» και «ομοίωση» (Γεν.1:26) που χρησιμοποιούνται στη Γένεση για να περιγράψουν την δημιουργία της ανθρωπότητας. Για τους Πατέρες, η θεϊκή εικόνα του ανθρώπου ήταν κάτι έμφυτο στην ίδια την ανθρώπινη φύση και δεν δύναται να εξαλειφθεί ή να εξολοθρευθεί ολοσχερώς, όσο και εάν επικαλυφθεί από την αμαρτία. Από την άλλη πλευρά, οι Πατέρες θεωρούσαν την ομοίωση ως ορισμένα «χαρακτηριστικά» που πρέπει να αποκτηθούν, και επεσήμαναν ότι ο σκοπός, ή το θεόδοτο «πρόγραμμα» της ανθρώπινης ύπαρξης, είναι η συνεχή κίνηση προς την ένωση με το Θεό, μια πορεία που εκφράζεται με την λέξη «θέωση». Η πατερική διάκριση ανάμεσα στην εικόνα και την ομοίωση είναι όσο σημαντική και επίκαιρη σήμερα όσο ήταν και στην εποχή τους. >>>

Άσλεϋ Πουρπούρα (Ashley Purpura)  |  English

Όπως το ίδιο το φύλο, οι ορθόδοξες αντιλήψεις περί φύλου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα απόψεων. Πολλοί που ασχολούνται με το «πρόβλημα του φύλου» ή τον «ρόλο των γυναικών στην εκκλησία» υποθέτουν ότι η οποιαδήποτε θεολογική ερμηνεία περί φύλου πρέπει αναγκαστικά να βρίσκεται μέσα στο πλαίσιο ενός σισ-τζέντερ[1] δυαδικού φυλοπροσδιορισμού. (Για να απλοποιήσουμε τους όρους, ο «σισ-τζέντερ δυαδικός φυλοκαθορισμός» αναφέρεται σε άτομα με αρσενικά σώματα που αυτοπροσδιορίζονται ως “άνδρες” και εμφανίζουν αρρενωπότητα, και σε άτομα με θηλυκά σώματα που αυτοπροσδιορίζονται ως “γυναίκες” και εμφανίζουν θηλυκότητα).

Ωστόσο, υπάρχουν Βυζαντινοί ύμνοι για μεγάλους αγίους και εορτές που μαρτυρούν την ύπαρξη μιας πτυχής της Ορθόδοξης παράδοσης όπου ο φυλοκαθορισμός, και τα αρσενικά ή θηλυκά χαρακτηριστικά, δεν σχετίζονται απαραιτήτως με τα βιολογικώς αντρικά ή γυναικεία σώματα. Σ’ αυτούς τους ύμνους, το φύλο (όπως αντιλαμβάνεται στα πλαίσια του πατροπαράδοτου  πατριαρχισμού), λειτουργεί απλά ως μέσον για να καταστήσει την αγιότητα του αγίου αντιληπτή σε μια εκκλησιαστική κοινότητα που βιώνει εντός χρόνου. Εντούτοις, το φύλο, κατασκευασμένο λειτουργικά μέσω του ψαλσίματος των ύμνων, είναι υπεράνω της απλής δυαδικής ταξινόμησης σε σχέση με τον Θεό. Βασικά, μια πιο περιεκτική και πολύπλοκη αντίληψη περί φύλου υπάρχει ήδη μέσα στην παγκοσμίως οριζόμενη λειτουργική φωνή της εκκλησίας.

Για παράδειγμα, οι συνήθεις ύμνοι για τους μάρτυρες, άνδρες ή γυναίκες, αποκαλύπτουν εντυπωσιακές διακρίσεις που οριοθετούνται κατά μήκος ενός δυαδικού διαχωρισμού φύλου. >>>

Κατερίνας Κελαΐδη (Katherine Kelaidis)  |  English  |  ру́сский

Τον περασμένο Αύγουστο αυτοκτόνησε ο πρώτος πραγματικός φίλος που είχα αποκτήσει στην εκκλησία. Συνάντησα τον “Τζόναθαν” (ψευδώνυμο) στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκελεϋ όταν ήμουν πρωτοετής. Αυτός με περνούσε ένα χρόνο. Έγινε μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά την διάρκεια μιας εβδομαδιαίας λειτουργίας της ΟΧΚ[1], σε ένα εκκλησάκι που είχαμε στήσει σε ένα «ἀνώγαιον μέγα». Ο Τζόναθαν και εγώ σύντομα γίναμε φίλοι. Ήμασταν και οι δύο σαρκαστικοί χαρακτήρες, με εξειδίκευση στα κλασσικά, και μας άρεσε η Μπαρόκ μουσική και οι τραβεστί. Δεθήκαμε ο ένας με τον άλλο με τον εύκολο τρόπο με τον οποίο έλκονται τα φρικιά όταν βρίσκουν άλλους του είδους τους.

Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι εξωτερικά ήμασταν πολύ διαφορετικοί άνθρωποι. Εγώ ήμουν Ελληνίδα. Μεγάλωσα στα προάστια του Ντένβερ στο Κολοράντο από γονείς της ανώτερης μεσαίας τάξης που με αγαπούσαν και με είχαν χαϊδεμένη. Ζουσα σε ένα κόσμο οπού οι μεγαλύτερες ανησυχίες μου ήταν οι βαθμοί μου, και το ωραίο αγόρι στη τάξη της φυσικής. Ο Τζόναθαν ήταν ορφανός. Μεγάλωσε μεσα στην φτώχεια στην Κεντρική Κοιλάδα της Καλιφόρνιας. Ήταν μιγάς και ομοφυλόφιλος σε μια κοινότητα που ήταν φυλετικά διαχωρισμένη και ετεροφυλόφιλη. Εάν η δική μου ζωή μου ήταν καθορισμένη -και συχνά περιορισμένη- από τα δεσμά που με δέσμευαν, η δική του ζωή ήταν μια συνεχή αναζήτηση για ένα μέρος όπου θα μπορούσε να είναι ο εαυτός του, και όπου θα τον αγαπούσαν άνευ όρων και προϋποθέσεων.

Αυτή η έρευνα τον έφερε στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Και τον απογοητεύσαμε. >>>

Χριστόφορου Ιακοβέτι (Christopher Iacovetti)  |  English  |  ру́сский

Για τον περασμένο αιώνα, η Ορθόδοξη θεολογική συναίνεση έχει καθορίσει την θεολογία του Αυγουστίνου από προβληματική (στην καλύτερη περίπτωση) ως και ολέθρια (στην χειρότερη). Αυτό είναι προφανέστερο στην Τριαδική του θεολογία, γιατί στο σύγγραμμα του, Περί Αγίας Τριάδος (De Trintate), ο Αυγουστίνος προώθησε καταλυτικά μια πρώιμη διατύπωση του δόγματος του φιλιόκβε (ο ισχυρισμός ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται όχι μόνο ‘εκ του Πατρός’, αλλά και ‘εκ του Υιού’). O π. Ιωάννης Ρωμανίδης και άλλοι Ορθόδοξοι θεολόγοι υποστηρίζουν ότι με αυτό τον τρόπο ο Αυγουστίνος «μόλυνε» την επακόλουθη Δυτική θεολογική παράδοση με τον ιό του «φιλιοκβισμού», μια ασθένεια οι θεολογικές επιπτώσεις της οποίας επεκτείνονται πολύ πέρα ​​από τον στενό τομέα της πνευματολογίας. Πράγματι, για τον Ρωμανίδη και άλλους του είδους του, το φιλιόκβε δεν είναι τόσο ένα απομονωμένο δογματικό σφάλμα, όσο ένας διαβρωτικός παράγοντας που διαβρώνει τα Τριαδικά θεμέλια του Χριστιανισμού.

Oι Ορθόδοξοι δεν είναι όλοι τόσο «ακραίοι» στην κρίση τους όπως οι Ρωμανίδης, αλλά αξιοσημείωτοι Ορθόδοξοι θεολόγοι με αρκετή επιρροή, όπως ο Βλαντιμίρ Λόσκυ, συμμερίζονται την γενική πεποίθηση του Ρωμανίδη ότι η ευρέως Αυγουστινίανή πνευματολογία της Δύσης αποτελεί σοβαρή απειλή για την Ορθοδοξία. Σύμφωνα με τον Λόσκυ και τον Ρωμανίδη, το φιλιόκβε είναι θεμελιωδώς ασυμβίβαστο με την Θέωση, το δόγμα στο επίκεντρο της Ορθόδοξης σκέψης και πρακτικής. Επομένως, η απόφαση είναι σαφής: πρέπει να γίνει επιλογή μεταξύ των δυο (αλληλοαποκλειόμενων) δογμάτων: του φιλιόκβε και της θέωσης.

Αυτός ο ισχυρισμός, όμως, έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση από τις πρόσφατες μελέτες σχετικά με τον Αυγουστίνο και την θεολογία του. >>>

Άννας Μπρισκίνα-Μιούλερ (Anna Briskina–Müller)  |  English  |  ру́сский

“Το Πανεπιστήμιο της Μόσχας εδραιώθηκε με βάση τις ίδιες αρχές όπως όλα τα Γερμανικά πανεπιστήμια” – αυτό μας λέει μια Ρωσική αναφορά από τις αρχές του 1770. Επειδή δεν διέθεταν Ρώσους καθηγητές, “δεν ιδρύθηκε θεολογική σχολή […]. Μολονότι θα ήταν ωφέλιμο να ιδρυθεί μια τέτοια σχολή για την εκπαίδευση του κλήρου”- δηλώνει η αναφορά.

Τόσο η δήλωση ότι οι θεολογικές σχολές είναι απαραίτητες, όσο και η αναφορά στα “Γερμανικά πανεπιστήμια” εξακολουθούν να είναι επίκαιρες, όπως παρατηρούμε στη Ρωσία, όπου ακόμη και σήμερα υπάρχουν αμφιλεγόμενες συζητήσεις γύρω από αυτό ακριβώς το ζήτημα.

Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα απόψεων εδώ: οι «σκληροί θετικιστές» («καμία από τις ανθρωπιστικές επιστήμες δεν είναι ‘επιστήμη’»), οι «μέτριοι θετικιστές» («η θεολογία, σε αντίθεση με τις άλλες ανθρωπιστικές επιστήμες, δεν είναι επιστήμη λόγω των θρησκευτικων περιορισμών της»), οι «θρησκευτικά-ενδιαφερόμενοι θετικιστές» και «ακαδημαϊκοί θρησκευτικων μελετών» (που αρνούνται την επιστημονική φύση της θεολογίας λόγω του υποκειμενικού της χαρακτήρα), οι ουδέτεροι μέχρι και καλοπροαίρετοι «παρατηρητές» και αυτοδίδακτοι θεολόγοι (εκπρόσωποι των ανθρωπιστικών επιστημών που ασχολούνται με θεολογικά θέματα) και, τελικά, οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας (οι «θετικιστές» τους αποκαλούν «κληρικούς»). >>>

Στέφανου Σούμακερ (Stephen J. Shoemaker)  |  English  |  ру́сский

“Quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est”   -Άγιος Βικέντιος των Λερίνων (445μχ)

Πρόσφατα, το μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα εξέδωσε έναν εξαίσιο και συναρπαστικό, αν και βαθιά προβληματικό, τόμο σχετικά με την μεταθανάτια πορεία της ψυχής. Επιβλητικό σε μέγεθος (πάνω από χίλιες σελίδες), το βιβλίο συγκεντρώνει απόψεις πάνω από εκατό Ορθόδοξων συγγραφέων και θεολόγων σχετικά με την εμπειρία της ψυχής μετά την αναχώρησή της από το σώμα. Με υπέροχες αναπαραγωγές εικόνων και άλλων αντικειμένων σε πάνω από 200 έγχρωμες πλάκες, είναι πραγματικά έκτακτο. Δυστυχώς όμως, αυτή η υπερσυντηρητική συλλογή δημιουργήθηκε με σκοπό την παραπλάνηση των αναγνωστών σχετικά με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο κύριος στόχος του βιβλίου είναι να προωθήσει την θεωρία των εναέριων τελωνίων, μέσω των οποίων η ψυχή πρέπει να περάσει μετά το θάνατο, ως ουσιαστικό μέρος της Ορθόδοξης πίστης. Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός είναι εσφαλμένος, παρά τον άφθονο όγκο αποδεικτικών στοιχείων που συγκέντρωσαν οι μοναχοί, και τις πολυάριθμες ακαδημαϊκές και εκκλησιαστικές επικροτήσεις.[1]

Η συζήτηση περί τελωνίων είναι φλογερό θέμα στη σύγχρονη Ορθοδοξία, κυρίως λόγω της διάδοσης αυτής της ιδέας στα τέλη του εικοστού αιώνα από τον π. Σεραφείμ Ρόουζ και άλλους στο κύκλο του.
Για να το θέσουμε απλά, αυτό το βιβλίο επιδιώκει να αποδείξει ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει διακηρύξει, χωρίς ενδοιασμούς, το δόγμα ότι η ψυχή, μετά την αποχώρησή της από το σώμα, πρέπει να περάσει από είκοσι περίπου «τελωνεία», το προσωπικό των οποίων είναι δαίμονες. Αυτοί οι δαίμονες θα κατηγορήσουν κάθε ψυχή για κάποια ορισμένη αμαρτία. Εάν η ψυχή βρεθεί ανεξομολόγητη και ένοχη για αυτή την συγκεκριμένη αμαρτία, οι δαίμονες δεν θα την αφήσουν να περάσει, αλλά θα την σύρουν εις το πυρ το αιώνιο. Ορισμένες αρχές της Ορθόδοξης παράδοσης έχουν, πράγματι, υποστηρίξει μια τέτοια άποψη, αλλά ως επι το πλείστον οι συγγράφεις αυτοί είναι από τη δεύτερη χιλιετία. Ένα τέτοιο δόγμα ήταν σχεδόν άγνωστο στην πρώτη χιλιετία της εκκλησίας, και ακόμη και στη δεύτερη, παραμένει μια μόνο εκδοχή μεταξύ πολλών όσον αφορά την μεταθανάτιο πορεία της ψυχής. Συνεπώς, προτείνω να εξετάσουμε τον προαναφερόμενο Βικέντιο Κανόνα για να αξιολογήσουμε τον ισχυρισμό των μοναχών. >>>

Ντάβoρ Ντζάλτο (Davor Džalto)  |  English  |  ру́сский

Η 21η Σεπτεμβρίου είναι η ετήσια «Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης», και όπως μας ενημέρωσαν τα ΗΕ,[1] το  φετινό θέμα είναι “Όλοι Μαζί για την Ειρήνη: Σεβασμός, Ασφάλεια και Αξιοπρέπεια για Όλους”.

Ωραίο σύνθημα, όντως, αλλά τι ακριβώς σημαίνει για τους ανθρώπους στον πλανήτη; Ξέρουμε  την έκταση των εντάσεων, των συγκρούσεων και των κρίσεων ανά την υφήλιο; Καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν στοιχειώδη προβλήματα που τις θεμελιώνουν, και ότι αν δεν λάβουμε σοβαρά μέτρα αντιμετώπισης, το συμφέρον και το κέρδος δεν θα έχουν πια καμία σημασία, γιατί δεν θα υπάρχει κανένας να τα χαρεί;
Δεν αρκεί να υποστηρίζουμε “την παγκόσμια ειρήνη” Όλοι υποστηρίζουν την ειρήνη, Όλοι υποστηρίζουν την ευημερία, την ασφάλεια, την ελευθερία, κτλ. Ή τουλάχιστον υποστηρίζουν αυτό που οι ίδιοι καταλαβαίνουν όταν ακούν αυτές τις λέξεις. Πολλοί λιγότεροι, όμως, πράττουν, προσπαθώντας να επιτύχουν αυτούς τους στόχους με έναν τρόπο εποικοδομητικό, σχετικό και επίκαιρο για τον γενικό πληθυσμό.

Και οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί. >>>