Της Άλισον Κολοσόβα (Alison Kolosova) | English
Συναντηθήκαμε μετα τα Χριστούγεννα. Μια διεθνή ομάδα Ορθόδοξων ακαδημαϊκών, με έναν κοινό στόχο: να μοιραστούμε τις ιδέες μας σχετικά με το πως θα μπορούσαμε να αντιμετωπίζουμε πιο αποτελεσματικά τα προβλήματα και τα ζητήματα του σύγχρονου κόσμου. Η πόλη των Ιεροσόλυμων ήταν ένα πλέον αρμόζον μέρος γι’ αυτή την συνάντηση. Ξυπνήσαμε νωρίς, και πριν καν φάμε πρωινό αποφασίσαμε να αφήσουμε το ξενοδοχείο και να πάμε να δούμε την Παλιά Πόλη. Μετα από μια δεκαπεντάλεπτη βόλτα μέσα από τις κομψές, μοντέρνες εμπορικές στοές στο κέντρο των Ιεροσολύμων, φτάσαμε στην εκκλησία του Παναγίου Τάφου και βρεθήκαμε δίπλα σε έναν Κόπτη επίσκοπο, και πλήθος ιερέων και μοναχών. Μας έδωσαν την ευχή τους με χαρά, και μοιράστηκαν το αντίδωρό τους καθώς ένα σωρό τουρίστες πατούσαν ο ένας τον άλλο για να βγάλουν μια σέλφι με τους ιερείς με τα «εξωτικά ρούχα». Δίπλα μας ήταν το Δυτικό Τείχος, και σταθήκαμε στο προαύλιο μαζί με Εβραίες που ταλαντωνόταν και προσευχόταν με ιερά κείμενα πιεσμένα στα πρόσωπά τους. Πίσω στο ξενοδοχείο μας, μια βόλτα με το ασανσέρ και θαυμάζαμε τις εκτάσεις σύγχρονων κτιρίων που σήμερα γεμίζουν τους απότομους λόφους και γκρεμούς της αρχαίας πόλης. Ο τοίχος που χωρίζει τον Εβραϊκό από τον Παλαιστινιακό τομέα της πόλης ήταν ορατός μέσα από την ομίχλη. Όταν πήραμε το λεωφορείο που θα μας πήγαινε στην Βηθλεέμ για να σμίξουμε με τους υπολοίπους όχλους προσκυνητών, περάσαμε από το ξενοδοχείο Walled-Off, με το συμβολικό γκράφιτι του Μπάνκσι και τις ειρωνικές, παρηγορητικές του λέξεις «Τίποτα δεν διαρκεί για πάντα».
Αυτή είναι μια γη και μια πόλη όπου κάθε πέτρα μιλάει για τις αρχαίες ρίζες των τριών Αβρααμικών θρησκειών, όμως κάθε βήμα θυμίζει τις σύγχρονες εντάσεις και διαιρέσεις που υπάρχουν. Αυτό, μαζί με την αναμφίβολη ιερότητα του τόπου, κατέστησε τα Ιεροσόλυμα ως ιδανικό μέρος για την πρώτη συνάντηση των προέδρων των εικοσιπέντε ομάδων του νεοσύστατου Ορθόδοξου Θεολογικού Συλλόγου. Συναντήθηκαν στα Ιεροσόλυμα για προσευχή, προσκύνημα, και προετοιμασία. Αυτή είναι μόνο η αρχή, η κορύφωση της οποίας θα είναι το εναρκτήριο συνέδριο του IOTA στο Ιάσιο της Ρουμανίας στις 9-12 Ιανουαρίου του 2019. Οι ομάδες, η καθεμία από τις οποίες είναι αφιερωμένη σε μια διαφορετική πτυχή Ορθόδοξης θεολογίας και ζωής, υπόσχονται να προσφέρουν μια ευκαιρία για βαθύ προβληματισμό και περισυλλογή, καθώς θεολόγοι, ιστορικοί, πολιτικοί και φυσικοί επιστήμονες, και άλλοι επιδιώκουν να προσφέρουν εμπεριστατωμένες και ενημερωμένες Ορθόδοξες αποκρίσεις στα φλέγοντα θέματα του καιρού μας. (Για την πρόσκληση υποβολής προτάσεων, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του IOTA).
Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος; Τι μπορεί να μας πει σήμερα ο θησαυρός Ορθόδοξης ασκητικότητας και πνευματικότητας που βρίσκουμε μέσα στους τόμους της Φιλοκαλίας; Τι μπορούμε να μάθουμε από τους Αραβόφωνους χριστιανούς σχετικά με μη-πολεμικές προσεγγίσεις προς το Ισλάμ; Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε τον τεχνητό διαχωρισμό μεταξύ επιστήμης και θρησκείας και να βρούμε την ισορροπία που χρειάζεται στον τομέα αυτό; Ποια συμβολή μπορούν να παρέχουν οι αναλυτικοί φιλόσοφοι της θρησκείας προς την ακαδημαϊκή υπεράσπιση του Χριστιανισμού; Ποιος είναι ο ρόλος των γυναικών στην εκκλησία; Ποια είναι η θεολογική βάση για την Χριστιανική περιβαλλοντολογία; Πώς μπορεί η Ορθοδοξία να εγκατασταθεί στην Αφρική, την Ασία, και την Αμερική με έναν πολιτισμικά αυθεντικό τρόπο; Πώς πρέπει να ανταποκριθεί η Ορθόδοξη εκκλησία στις μεταναστευτικές και προσφυγικές κρίσεις; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα θέματα με τα οποία προτείνουν να ασχοληθούν οι μελετητές του IOTA.
Ο Καταλἰν Τζέικελ (Cătălin Jeckel) είναι ο μεσάζων μεταξύ της διευθύνσεως του ΙΟΤΑ και του Σεβασμιώτατου Αρχιεπίσκοπου Ιασίου και Μητροπολίτη Μολδαβίας και Μπουκοβίνας κ. Θεοφάνη, ο οποίος διευθύνει την επιτροπή που διοργανώνει το συνέδριο στο Ιάσιο. Στα Ιεροσόλυμα, Ο κ. Τζέικελ μίλησε με το θέμα “η Θεολογία πρέπει να γίνει «τρόπος του ζην» την Αποκάλυψη”. Ο Πέτρος Μπούτενεφ (Peter Bouteneff) από την Θεολογική Σχολή του Αγίου Βλαδίμηρου στην Νέα Υόρκη συζήτησε το πως πρέπει να εξοικειωθούμε με την ποικιλομορφία των Ορθοδόξων θεολογικών προσεγγίσεων, προτεραιοτήτων, και γλωσσών ανά τον κόσμο, και τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουμε καθώς έλθουμε σε επαφή με θεολογίες που προέρχονται από περιβάλλοντα πολύ διαφορετικά από τα δικά μας.
To IOTA συζήτησε τη διπλή ανάγκη να είναι τόσο κέντρο μελετών που ενημερώνει την ιεραρχία της εκκλησίας και τις παρέχει στοιχεία και έρευνες, όσο και «κλήμα» που «φέρει τους καρπούς» του έργου του, με προσιτό και εύληπτο τρόπο, σε τοπικές ενορίες και Ορθόδοξες κοινότητες. Το IOTA επιδιώκει να ανταποκριθεί εποικοδομητικά σε αυτές και άλλες πολλές προκλήσεις καθώς συνεχίζει την πορεία προς τη διάσκεψη στο Ιάσιο το 2019.
Σε αυτήν την πορεία, ο μεγαλύτερος θησαυρός των Ορθόδοξων εκκλησιών μπορεί να γίνει και το μεγαλύτερο τους εμπόδιο. Η βαθιά ταύτιση μεταξύ πίστης και πολιτισμού στις ιστορικά Ορθόδοξες χώρες είναι η κληρονομιά μιας ενσωματικής κατανόησης ότι το Ευαγγέλιο δεν μπορεί ποτέ να είναι ένα αποκομμένο μήνυμα, διαχωρισμένο από τον πολιτισμό μιας χώρας. Μπορεί, και πρέπει, να ενσαρκωθεί στην πολιτισμική ιδιαιτερότητα ενός τόπου. Μπορεί και πρέπει να επιδράσει καταλυτικά στην κοινή ζωή οποιασδήποτε κοινότητας ή κοινωνίας. Δυστυχώς όμως, στην χειρότερη περίπτωση, η αιχμαλωσία της Ορθοδοξίας εντός μιας συγκεκριμένης πολιτισμικής ή εθνικής φόρμας μπορεί να οδηγήσει σε έναν εφιάλτη παρανόησης και τυφλής προκατάληψης, μιας εσωστρεφής ανησυχίας σχετικά με την πίστη και τις εσωτερικές υποθέσεις ενός έθνους. Το όραμα μιας Εκκλησίας που δεν υπάρχει για τον εαυτό της, αλλά, ακολουθώντας το παράδειγμα του Χριστού, ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς, θα ξεχασθεί εύκολα.
Τα πράγματα μπερδεύονται ακόμη περισσότερο όταν κοιτάξουμε τα μύρια νέα πλαίσια εντός των οποίων βρίσκεται και δρα η σύγχρονη Ορθόδοξη Εκκλησία. Όπου κι αν γυρίσουμε το βλέμμα μας, είτε στην Αφρική, είτε στην Ασία είτε στην Αμερική, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί συνήθως βρίσκουν τους εαυτούς τους σε μια θέση αντικουλτούρας. Οι κοινότητες μεταναστών που προσπαθούν να διατηρήσουν τις παραδόσεις των πατρίδων τους και οι κοινότητες προσήλυτων που αναζητούν μια νέα ζωή που δεν σχετίζεται με τις παλιές θρησκευτικές τους παραδόσεις ενώνονται από την κοινή επιθυμία να μην ζουν σύμφωνα με τις κοσμικές προσδοκίες και τα πολιτιστικά καθεστώτα που τους περιβάλλουν. Όμως εάν θέλουμε να εξετάσουμε αναλυτικά τον ρόλο της Ορθοδοξίας σ΄ αυτά τα νέα πλαίσια σε όλες τις κοινότητες ανά τον κόσμο, πρέπει πρώτα να επαναξιολογήσουμε τις βαθιά εδραιωμένες υπάρχουσες πεποιθήσεις σχετικά με την διατήρηση και την εξάσκηση των εθνικών θεσμών πίστης, πολιτισμού και γλώσσας, τόσο από τις ιστορικά Ορθόδοξες χώρες όσο κι από τις περιοχές για τις οποίες η Ορθοδοξία είναι το «νέο πλαίσιο». Υπάρχει τρόπος να ξεπεράσουμε αυτά τα προβλήματα που εμποδίζουν την ενότητα και τη συνοδικότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας;
Βιώνοντας την καταστροφή δύο παγκόσμιων πολέμων, ο διάσημος Χριστιανός στοχαστής του 20ου αιώνα, Λέσλι Νιούμπιγκιν (Lesslie Newbigin) θεώρησε τις στάσεις των μαχόντων εκκλησιών ως «ειδωλολατρία». Σύμφωνα με τον Νιούμπιγκιν, και οι δύο πλευρές ταύτιζαν τον Χριστό και την πίστη με την δική τους πλευρά και την δική τους χώρα. Για να καταπολεμήσει αυτή την εθνικοποίηση της Χριστιανοσύνης, ο Νιούμπιγκιν πρότεινε την εξής «θεραπεία»: «Μόνο εάν είμαστε πιστά μέλη μιας υπερεθνικής, πολυπολιτισμικής οικογένειας εκκλησιών μπορούμε να βρούμε την δύναμη να είμαστε ταυτόχρονα και πιστοί υποστηρικτές και λάτρες του πολιτισμού μας, αλλά και αντικειμενικοί κριτές του». Τόνισε την ανάγκη να συνεννοούμαστε με τους συνανθρώπους μας, ειδικά αυτούς των οποίων ο νους και η καρδιά έχουν διαμορφωθεί από άλλους πολιτισμούς. Τόνισε επίσης πως έχουμε ευθύνη ο ένας για τον άλλο, κι έτσι όταν κάποιος μας διορθώνει πρέπει να το δεχόμαστε πρόθυμα. Ο Νιούμπιγκιν δεν ήταν Ορθόδοξος, και δεν είχε γύρω του την «προπαρασκευασμένη» οικογένεια εκκλησιών που αντικατοπτρίζει τόσο καθαρά το Σώμα του Χριστού. Αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του προσπαθώντας να οικοδομήσει αυτό που εμείς έχουμε ήδη. Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί πρέπει να νοιώθουν βαθιά ευγνωμοσύνη που έχουν, τόσο στην θεωρία όσο και στην πράξη, αυτό που τόσο ποθούσε ο Νιούμπιγκιν και πολλοί άλλοι. Πάνω σε αυτό το έτοιμο, «προπαρασκευασμένο» θεμέλιο, μέσα σε αυτήν την υπερεθνική, πολυπολιτισμική οικογένεια εκκλησιών, οι ακαδημαϊκοί του IOTA ελπίζουν να οικοδομήσουν κάτι αξιόλογο, και μέσω των μελετών τους να υπηρετήσουν την ενότητα και την συνοδικότητα αυτής της οικογένειας.
*Trans.: Katherine Chaffee
To ιστολόγιο Δημόσια Ορθοδοξία επιδιώκει να προωθήσει συζήτηση και συνδιάλεξη, παρέχοντας ένα φόρουμ για διαφορετικές απόψεις σε σχέση με σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Οι απόψεις που εκφράζονται σ’ αυτό το άρθρο είναι αποκλειστικά του συγγραφέως και δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις των εκδοτών, των μεταφραστών, ή του Κέντρου Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδώ.